Een stukje voorgeschiedenis
Veel mensen denken bij een clown aan het circus, niet zo gek ook natuurlijk, want daar kom je ze in het wild ook vaak tegen. Clowns die in de zorg werken zijn er in vele soorten en vormen. Ooit begonnen in kinderziekenhuizen zijn de cliniclowns zo’n beetje de eerste. Het concept is bedacht door de amerikaanse arts én professionele clown Hunter “Patch” Addams in 1971. Hij gaat uit van een sterke samenhang tussen het lichamelijke en het sociale welbehagen van een persoon, met andere woorden als je stemming verbeterd ben je minder ziek.
Contactclown in de zorg
De naam zegt het eigenlijk al, contactclown, een clown die contact maakt. Het klinkt simpel, maar contact maken met mensen die vanwege dementie steeds meer geïsoleerd raken is verre van eenvoudig. Waar vaak de hulpverleners en familieleden geen contact meer krijgen met een demente persoon, simpelweg omdat taal niet meer begrepen wordt, lukt dit de contactclown wél. Door zich te verplaatsen in de belevingswereld van de ander maakt een contactclown niet alleen gebruik van taal, maar ook van mimiek, geluiden, muziek, samen beleven en verwondering. Clowns kijken anders naar de wereld, alles is bijzonder en het onderzoeken waard, een clown heeft geen oordeel. Doordat een clown zich niet aan allerlei regels en procedures hoeft te houden kan er op een bijzondere manier contact gemaakt worden.
Als contactclown werk ik met verschillende doelgroepen, mensen met dementie, mensen met een verstandelijke of meervoudige beperking en jongeren met autisme om er maar een paar te noemen. Elke doelgroep heeft zo zijn eigen manier van contact maken, maar de gedachte erachter blijft hetzelfde, contact maken van hart tot hart.
Liefde en aandacht zijn voor alle mensen belangrijk, dit geldt zeker voor mensen met dementie. Tijd en aandacht zijn dan ook middelen die een clown in overvloed heeft, geen bedden die opgemaakt moeten worden, doktersafspraken, medicijnen die uitgedeeld moeten worden of maaltijden waarvoor gezorgd moet worden. Simpelweg tijd en aandacht voor de mensen waarvoor je komt. Doordat er geen agenda is heb ik als clown tijd om de omgeving te lezen, de sfeer te proeven en te zien waar er wél of géén aandacht voor is. Door hier goed op af te stemmen kan contact ontstaan met de aanwezigen, en gebeuren er vaak wonderbaarlijke dingen. Niet in de laatste plaats omdat de clown vaak een bijzondere kijk op de wereld om zich heen heeft, voor de clown bestaat alleen het hier en nu.
Een klein voorbeeld uit de praktijk
In een van de huizen waar ik als clown kom spelen is een nieuwe meneer komen wonen, aan alles is duidelijk dat hij zich nog niet op zijn gemak voelt in zijn nieuwe omgeving. Hij zit stil in zijn stoel, maakt geen contact met zijn medebewoners of het aanwezige personeel. Meneer kijkt naar de TV, maar aan zijn mimiek is te zien dat hij niet volgt wat er op het scherm gebeurt. Als ik met mijn rode neus op langs hem ga zitten zorg ik ervoor dat hij me goed kan zien, maar maak ik nog geen contact met woorden. Na even langs elkaar gezeten te hebben merk ik dat hij toch wel wil weten wie die rare snuiter langs hem is, hij kijkt me dan ook kort even aan. Rode neus, strik in mijn haar, bretels, een blauwe tutu en een paar afwijkende sokken, zeker weten een rare snuiter. Ik leg mijn koffertje op schoot en begin er wat in te rommelen en haal er een klein muziekdoosje uit. ik zet het op de deksel van mijn koffertje en draai er een keer aan waardoor er een paar plingels muziek uitkomen. Meneer kijkt naar het muziekdoosje en daarna direct naar mij, ik heb zijn aandacht nu écht. Ik lach naar hem, wijs naar het muziekdoosje en begin in het juiste tempo te draaien waardoor nu duidelijk “tulpen uit amsterdam” te horen is. Meneer herkent duidelijk de muziek en achter me aan de tafel hoor ik een mevrouw het nummer meezingen, waardoor meneer de kamer rondkijkt wie er aan het zingen is. aan het eind van het liedje kijkt meneer me met een glimlach op zijn gezicht aan, die rare snuiter heeft zonder woorden de afstand tussen hen overbrugt en contact gekregen. Later hoor ik van het zorgpersoneel dat meneer die dag erg vrolijk is geweest en zich meer op zijn gemak leek te voelen.
Het bovenstaande verhaal geeft precies aan waarom ik mijn werk als contactclown zo leuk vind, het spelen met en voor mensen die door mijn spel zich beter voelen dan voorheen. Kleine geluksmomentjes maken die mensen het gevoel geven dat ze er mogen zijn.